In gesprek met Tocoma Sy over dekolonisatie.
Tocoma Sy is sinds 2019 landenvertegenwoordiger voor Broederlijk Delen in Burkina Faso. De Senegalees is de geknipte persoon om in gesprek te gaan over dekolonisatie. Zo wisselt hij regelmatig over het thema uit met jongeren en partners van Broederlijk
Delen in Burkina Faso. Zet je schrap voor een genuanceerd gesprek waarbij we kijken naar het verleden, het heden en natuurlijk ook de toekomst.
“Het kolonialisme is volgens mij geboren vanuit het kapitalisme, want een economie die steeds moet groeien, heeft een onstilbare honger naar grondstoffen. De landen in het globale Zuiden bleken rijk te zijn aan die grondstoffen en werden zo herleid tot leveranciers. De Europese staten stelden een koloniale structuur in om de grondstoffen zo goedkoop mogelijk te
importeren.”
“Dat werd gerechtvaardigd door pseudowetenschappen, zoals het sociaal darwinisme en de rassentheorieën. Zij creëerden een rangschikking van mensen: witten werden superieur geacht en zwarten minderwaardig. Deze denkbeelden werden ook bekrachtigd in kerken en zogenaamde mensentuinen. Duizenden Europese gezinnen gingen tijdens een zondagse uitstap kijken naar wilden die in hutjes leefden. Die denkbeelden werden niet alleen in Europa dominant, maar ook sterk verspreid in Afrikaanse landen.“
“Het kolonialisme leidde niet alleen tot de gekende diefstal van natuurlijke rijkdommen, maar vaagde ook de oude lokale culturen weg. Absurde grenzen werden in het leven geroepen; bestaande gebruiken en structuren geëlimineerd, beschavingen vernietigd en mensen uitgeroeid of tot slaaf gemaakt.”
“Die culturele rijkdom kunnen we niet meer herstellen, het is voorgoed kapot gemaakt”, benadrukt Tocoma. “Het schrijnende is dat we ons amper kunnen herinneren hoe onze cultuur eruitzag vóór de kolonisatie.”
Het kolonialisme leidde niet alleen tot de gekende diefstal van natuurlijke rijkdommen, maar vaagde ook de oude lokale culturen weg.
“Er ontstond langzamerhand een nieuwe intellectuele elite in Afrika op zoek naar meer autonomie. Die was zich bewust van de grote kloof die bestond tussen hun realiteit en hoe er in boeken werd geschreven over Afrikanen. Onder hun invloed werden in de jaren zestig de gekoloniseerde Afrikaanse landen - meestal na een felle strijd - politiek onafhankelijk.”
“Maar ook na hun onafhankelijkheid bleven de koloniale verhoudingen bestaan, onder meer door middel van handel, financieel en economisch beleid. Zo konden Westerse landen en instellingen invloed blijven hebben door bijvoorbeeld leningen te verlenen aan landen in het globale Zuiden en vervolgens eisen te stellen. Daarnaast konden multinationale mijnbedrijven en agro-industrie veel geld verdienen zonder dat te delen met de lokale bevolking.”
Jongeren hebben dankzij sociale media meer toegang tot kennis, daarom eisen ze meer rechten en gelijkheid.
“Maar er is verandering op til”, vertelt Tocoma. “Vroeger was informatie er enkel voor de elite, maar dankzij de digitale transformatie is het mogelijk om met iedereen informatie te delen. Informatie in de lokale taal komt via video’s en sociale media bij iedereen terecht. Doordat jongeren meer kennis hebben, eisen ze meer rechten en gelijkheid en komen ze in opstand tegen de buitenlandse overheersing.”
“Al moeten we ons wel zorgen maken over fake news dat ook kapitaliseert op dit ongenoegen. Sommige jongeren zijn verkeerd geïnformeerd en zien in bijvoorbeeld de Russen de redders in plaats van nieuwe kolonisatoren. De actualiteit in de Sahel, met verschillende staatsgrepen in onder andere Gabon en Burkina Faso, is bijvoorbeeld het gevolg van het handige gebruik van het maatschappelijke ongenoegen door een militaire elite.”
“De uitkomst moet een meer gelijkwaardig en respectvol systeem zijn. Niet gewoon een wissel van de meesters. Macht moet herverdeeld worden. We moeten met elkaar in relatie staan als evenwaardige partners.”
“Het mag duidelijk zijn: dekolonisering gaat niet enkel over andere woorden gebruiken, maar over structuren veranderen en daarnaar handelen.”
“Dekolonisatie gaat uiteindelijk over systeemverandering: het veranderen van de machtsbalans, maar ook een andere rol van de overheid. Met meer aandacht voor de stem van het volk en minder regels die op maat van bedrijven worden geschreven.”
Broederlijk Delen is vandaag in veel nauwere dialoog met onze partners.
“Broederlijk Delen denkt al enkele jaren na over dekolonisering. We zijn in veel nauwere dialoog met onze partners, maar we moeten de manier waarop we samenwerken echt veranderen”, vertelt Tocoma. “Het is essentieel dat Broederlijk Delen in de eerste plaats luistert naar de mensen en partnerorganisaties ter plekke: wat zijn hun behoeften en hoe kunnen we daar samen aan bouwen? Egalitaire partnerschappen gaan natuurlijk over middelen. Als de één de ander financiert, dan blijft er een machtsonevenwicht. Hoe we hier als Broederlijk Delen mee omgaan is een belangrijke uitdaging.”
“Wat we absoluut niet mogen doen, is terugplooien op onszelf. We leven allemaal op planeet aarde, dus we moeten blijven dialogeren en samenwerken met elkaar. Europa kan het zich niet veroorloven om in zijn schulp te kruipen noch kan Afrika het alleen aan. We moeten het samen doen, met alle landen in de wereld.”
Voor Tocoma en Broederlijk Delen betekent dekolonisering duidelijk een andere manier van werken. Om onze werking te verbeteren, onderzoeken we in domeinen zoals partnerschappen, communicatie, internationaal beweging maken en beslissingsstructuren hoe we op een meer dekoloniale manier kunnen werken.
© 2025 Broederlijk Delen, alle rechten voorbehouden